Wat is de Code Inclusief Digitaal Ontwerpen (CIDO)?

Veel websites en apps werken nog niet goed voor iedereen. Vooral mensen met een beperking, lage taalvaardigheid of weinig digitale ervaring lopen tegen problemen aan. De Code Inclusief Digitaal Ontwerpen (CIDO) helpt organisaties en ontwerpers om dit te verbeteren. In dit artikel leggen we op een eenvoudige manier uit wat de code inhoudt, waarom deze belangrijk is en hoe je ermee aan de slag kunt.

Wat is inclusief ontwerpen?

Inclusief ontwerpen betekent dat je vanaf het begin rekening houdt met verschillende soorten mensen met verschillende achtergronden en behoeften. Iedereen is anders. Denk aan:

• Mensen die slecht kunnen zien of horen
• Mensen die moeite hebben met lezen of schrijven
• Mensen die geen computerervaring hebben
• Mensen die stress of angst ervaren bij het invullen van formulieren
• Mensen die een andere taal spreken

Bij inclusief ontwerpen kijk je niet alleen naar techniek, maar ook naar het gebruik. Een digitale dienst moet begrijpelijk, logisch en bruikbaar zijn voor zoveel mogelijk mensen.

Wat is de Code Inclusief Digitaal Ontwerpen (CIDO)?

CIDO is een set richtlijnen en handvatten om inclusief te ontwerpen. De code is opgesteld door experts in digitale toegankelijkheid en ervaringsdeskundigen. Het doel is om organisaties te helpen met het ontwerpen van digitale producten die écht werken voor iedereen.

De kern van CIDO is  niet ontwerpen voor mensen met een beperking, maar ontwerpen met hen.

Dat betekent dat je probeert om zoveel mogelijk samen te werken met mensen die zelf ervaren hoe lastig het soms is om een website of app te gebruiken. Zij kunnen je helpen om betere keuzes te maken in ontwerp, taal, interactie en navigatie.

Voor wie is de code bedoeld?

De code is gemaakt voor iedereen die werkt aan digitale producten:

• Ontwerpers en UX-specialisten
• Webontwikkelaars
• Productmanagers
• Overheden en maatschappelijke organisaties
• Bedrijven die digitale diensten aanbieden
• Opleidingen en docenten
• Beleidsmakers
• En natuurlijk: ervaringsdeskundigen

De code helpt je om een andere manier van werken aan te nemen: een manier die meer gericht is op samenwerking, leren en verbeteren.

Waarom is inclusief ontwerpen belangrijk?

1. Toegankelijkheid is een mensenrecht

Iedereen moet zelfstandig kunnen meedoen in de samenleving. Digitale diensten zijn daar een belangrijk onderdeel van. Denk aan belastingaangifte, zorg aanvragen, reizen plannen of een bijbaan zoeken.

Als je een website niet kunt gebruiken, raak je buitengesloten. Dat is niet eerlijk én niet wenselijk. Het VN-verdrag Handicap zegt dat iedereen gelijke toegang moet hebben tot informatie en technologie.

2. Eén op de zes Nederlanders loopt risico op uitsluiting

Uit onderzoek blijkt dat 1 op de 6 Nederlanders moeite heeft met digitale diensten. Dat zijn bijna 3 miljoen mensen! Denk aan:

• Ouderen
• Mensen met laaggeletterdheid
• Mensen met cognitieve of psychische beperkingen
• Mensen met een migratieachtergrond
• Mensen die simpelweg weinig ervaring hebben met internet

Door inclusief te ontwerpen help je om deze groep wél mee te laten doen.

3. Inclusief ontwerpen zorgt voor betere producten

Als je je ontwerp test met echte gebruikers, ontdek je sneller fouten of onduidelijkheden. Je ziet wat wel werkt en wat niet. Dat voorkomt kostbare aanpassingen later én levert een betere gebruikerservaring op voor iedereen.

Een toegankelijk product is vaak ook:

• Sneller te gebruiken
• Makkelijker te begrijpen
• Beter vindbaar in Google
• Geschikt voor mobiel gebruik
• Fijner om mee te werken, ook voor mensen zonder beperking

Wat zijn de onderdelen van de code?

De Code Inclusief Digitaal Ontwerpen bestaat uit drie onderdelen:

1. Het inclusieve ontwerpproces

De code beschrijft zeven stappen die je helpen om inclusief te ontwerpen:

1. Initiatief – Bepaal waarom je inclusief wilt ontwerpen
2. Ontdekken – Verken de wensen en drempels van gebruikers
3. Ideeën vormen – Bedenk oplossingen met ervaringsdeskundigen
4. Ontwerpen – Werk de ideeën uit in een concreet ontwerp
5. Ontwikkelen – Bouw het product met aandacht voor toegankelijkheid
6. Testen – Laat ervaringsdeskundigen het product gebruiken en geef feedback ruimte
7. Inzetten & beheren – Zorg dat het product toegankelijk blijft na lancering

2. Randvoorwaarden voor samenwerken met ervaringsdeskundigen

Ervaringsdeskundigen spelen een centrale rol. Maar hoe werk je goed met hen samen? De code geeft tips, zoals:

• Betaal mensen voor hun inzet
• Zorg voor duidelijke afspraken en verwachtingen
• Maak het contact laagdrempelig
• Geef ruimte om eerlijk en veilig feedback te geven
• Zie ervaringskennis als gelijkwaardig aan technische of ontwerpkennis

3. Organisatie-breed denken

Inclusief ontwerpen moet niet iets zijn dat je ‘erbij’ doet. Het hoort bij je manier van werken. Daarom helpt de code je ook om intern draagvlak te creëren. Dit doe je door:

• Steun vanuit het management te creëren
• Inclusiviteit op te nemen in beleid en processen
• Trainingen te geven en successen te delen binnen je team
• Regelmatig evalueren en te blijven leren

Hoe begin je ermee?

Een goed begin is om de zelfevaluatie van de code te doen. Dat is een eenvoudige vragenlijst waarmee je ziet:

• Wat je al goed doet
• Waar nog ruimte voor verbetering is
• Hoe je stapsgewijs verder kunt groeien

Je vindt de zelfevaluatie op de website van Stichting Accessibility:
www.accessibility.nl/code-inclusief-digitaal-ontwerpen

Voorbeeld uit de praktijk

Stel, je werkt bij een bibliotheek en je ontwikkelt een nieuwe website. Je hebt al gezorgd dat de kleuren voldoende contrast hebben en dat het menu met het toetsenbord te bedienen is. Goed bezig!

Maar bij de test met een groep ouderen merk je dat:

• Veel mensen niet begrijpen wat “inloggen met DigiD” betekent
• Het taalgebruik te moeilijk is
• Het reserveringssysteem verwarrend werkt

Door met deze groep in gesprek te gaan, leer je welke woorden, iconen en stappen duidelijker kunnen. Samen pas je het ontwerp aan. Je voegt bijvoorbeeld een uitleg toe met voorbeelden en gebruikt eenvoudiger taal. Dat helpt niet alleen deze groep, maar ook andere bezoekers.

Wat levert het op?

Samengevat levert inclusief ontwerpen je dit op:

• Meer tevreden gebruikers
• Minder uitval en hulpvragen
• Lagere kosten voor aanpassingen achteraf
• Betere aansluiting bij wet- en regelgeving
• Sterker imago en maatschappelijke impact

Conclusie

De Code Inclusief Digitaal Ontwerpen is een praktisch hulpmiddel om betere digitale producten te maken. Producten die werken voor iedereen, niet ondanks verschillen, maar juist dankzij aandacht voor diversiteit.

Begin klein. Betrek ervaringsdeskundigen. Vraag feedback. En maak van inclusief ontwerpen een vast onderdeel van je werk.

Iedere stap vooruit telt.