Zo werkt het inclusief ontwerpproces volgens CIDO

Hoe zorg je ervoor dat jouw digitale producten écht voor iedereen werken? Dat ze toegankelijk, begrijpelijk en bruikbaar zijn, ook voor mensen die minder makkelijk mee kunnen doen? Het antwoord ligt in het inclusief ontwerpproces zoals beschreven in de Code Inclusief Ontwerpen, oftewel CIDO.

Deze praktische werkwijze helpt je om vanaf het begin rekening te houden met verschillende gebruikersgroepen. In dit artikel ontdek je hoe het proces eruitziet en waarom het werkt.

Waarom kiezen voor een inclusief ontwerpproces?

Digitale toegankelijkheid is belangrijk voor miljoenen mensen in Nederland. Denk aan mensen met een visuele of auditieve beperking, mensen die moeite hebben met lezen of schrijven, of mensen met weinig digitale ervaring. Door bewust inclusief te ontwerpen, sluit je niemand uit.

Het inclusief ontwerpproces zorgt ervoor dat jouw producten niet alleen technisch voldoen aan de eisen, zoals de WCAG, maar ook in de praktijk goed bruikbaar zijn. Dat doe je door ervaringsdeskundigen te betrekken en het proces steeds weer te verbeteren.

De Code Inclusief Ontwerpen (CIDO) helpt je hierbij. Het is geen checklist, maar een manier van werken waarbij de gebruiker echt centraal staat.

Wat is het Double Diamond model en hoe past het binnen inclusief ontwerpen?

Binnen CIDO staat het Double Diamond model centraal. Dit model, ontwikkeld door de Britse Design Council, verdeelt het ontwerpproces in vier fases: ontdekken, definiëren, ontwikkelen en leveren. De naam komt van de twee diamanten die samen een cirkel vormen: eerst verken je breed, daarna focus je en werk je gericht toe naar een oplossing.

CIDO voegt iets essentieels toe aan dit model: het structureel betrekken van eindgebruikers. Zo ontstaat een inclusief ontwerpproces dat leidt tot digitale oplossingen die voor veel meer mensen werken.

Stap 1 van Code Inclusief Ontwerpen: Ontdekken – leer je gebruikers écht kennen

In de eerste fase van het ontwerpproces verzamel je informatie over de mensen voor wie je het product maakt. Je onderzoekt hun behoeften, obstakels en context. Dit doe je niet alleen via data, maar vooral door in gesprek te gaan met echte gebruikers.

Denk bijvoorbeeld aan interviews met mensen die slecht kunnen zien of die weinig ervaring hebben met internet. Zo krijg je een compleet beeld van de situatie, in plaats van te ontwerpen voor een ‘gemiddelde’ gebruiker die niet bestaat.

Lees ook: Wat is digitale toegankelijkheid en waarom is het belangrijk?

Stap 2 van Code Inclusief Ontwerpen: Definiëren – wat is het échte probleem?

Nu je weet wat er speelt, kun je de kern van het probleem scherp krijgen. Misschien blijkt dat mensen vooral vastlopen op moeilijke taal, kleine knoppen of onduidelijke navigatie.

Een goede probleemdefinitie helpt je om in de volgende stap gerichte oplossingen te bedenken. Daarbij gebruik je persona’s (profielen van gebruikers) en klantreizen om het perspectief van de gebruiker beter te begrijpen.

Ook hier speelt inclusief denken een belangrijke rol. Want wat voor de één een klein detail lijkt, kan voor een ander een grote barrière vormen.

Stap 3 van Code Inclusief Ontwerpen: Ideeën vormen – samen werken aan oplossingen

In deze creatieve fase verzamel je ideeën. Je denkt samen na over hoe je het probleem kunt oplossen. Het helpt enorm om gebruikers hier al bij te betrekken. Zo voorkom je dat je iets bedenkt dat in de praktijk niet werkt.

Denk aan oplossingen zoals eenvoudiger taalgebruik, duidelijke pictogrammen of een andere volgorde van stappen. Het samen ontwerpen maakt het proces niet alleen inclusief, maar ook effectiever.

Tip: gebruik co-creatie sessies waarin gebruikers, ontwerpers en ontwikkelaars samenwerken.

Stap 4 van Code Inclusief Ontwerpen: Ontwikkelen en testen – wat werkt wél?

In deze fase maak je een prototype: een eenvoudige versie van je product. Daarmee test je wat werkt en wat beter kan. Bij CIDO is het belangrijk dat je test met verschillende soorten gebruikers. Alleen zij kunnen aangeven of iets echt goed werkt voor hun situatie.

Test bijvoorbeeld of je website goed toegankelijk is voor mensen die een screenreader gebruiken. Vraag iemand met een verstandelijke beperking of de instructies duidelijk zijn. Pas het product steeds weer aan op basis van de feedback.

Bekijk ook: Handleiding voor het testen met gebruikers in het CIDO-proces

Stap 5 van Code Inclusief Ontwerpen: Evaluatie en borging – leren en verbeteren

Een goed ontwerpproces stopt niet na de oplevering. Evaluatie hoort erbij. Wat werkte goed? Wat kan beter? En hoe zorg je dat deze kennis wordt vastgelegd binnen jouw organisatie?

CIDO helpt je om deze lessen mee te nemen naar toekomstige projecten. Je kunt zelfs een zelfevaluatie invullen via www.accessibility.nl/code-inclusief-digitaal-ontwerpen, waarmee je ziet waar je staat en waar je nog kunt groeien.

Wat maakt de Code Inclusief Ontwerpen (CIDO) uniek?

De kracht van CIDO zit in het samenwerken met mensen die normaal gesproken vaak worden vergeten. Niet alleen als testpersoon, maar als volwaardige partner in het hele proces.

CIDO maakt onderscheid tussen verschillende soorten ervaringsdeskundigheid:

• Mensen die vanuit hun eigen ervaring bijdragen
• Mensen die ook namens anderen kunnen spreken
• Vertegenwoordigende organisaties
• Expertorganisaties met kennis van inclusief ontwerp

Door deze mensen actief te betrekken, maak je producten die beter aansluiten bij de praktijk én beter gewaardeerd worden.

Waarom het loont om inclusief te ontwerpen volgens de Code Inclusief Digitaal Ontwerpen

Een inclusief ontwerpproces is niet alleen sociaal wenselijk, het is ook slim:

• Je bereikt meer mensen met je dienst
• Je bespaart op latere aanpassingen
• Je voldoet aan wet- en regelgeving zoals de WCAG en de Europese toegankelijkheidsrichtlijnen
• Je bouwt aan een positief imago en meer klanttevredenheid

Het is dus niet de vraag óf je volgens de code inclusief ontwerpen gaat werken, maar wanneer je ermee begint.

Begin klein, maar begin

Je hoeft niet meteen alles perfect te doen. Begin met één kleine stap. Nodig een ervaringsdeskundige uit, test je prototype met drie mensen, of vul de zelfevaluatie van CIDO in.

Elke stap in de goede richting helpt om digitale producten te maken die voor iedereen werken. Dat is de kracht van het Double Diamond model inclusief ontwerpen.